मानवअधिकार दिवसमा भुटानी राजनीतिक बन्दीहरूको रिहाइका लागि चिन्ताजनक अपील

द हेग, नेदरल्याण्ड्स,
७७औँ अन्तर्राष्ट्रिय मानवअधिकार दिवसका अवसरमा ग्लोबल क्याम्पेन फर द रिलिज अफ पोलिटिकल प्रिजनर्स इन भुटान (GCRPPB) ले दशकौँदेखि कारागारमा रहेका भुटानी राजनीतिक कैदीहरूलाई तत्काल र बिना शर्त रिहा गर्न भुटान सरकारसमक्ष आग्रह गरेको छ। संगठनले अन्तर्राष्ट्रिय समुदायलाई पनि भुटानमाथि दबाब बढाउन अपिल गर्दै सबै बन्दीहरूको सुरक्षित र निशर्त मुक्तिको सुनिश्चिततामा सहयोग गर्न अनुरोध गरेको छ।
मानवअधिकारकर्मी तथा GCRPPB का प्रतिनिधि राम कार्कीले १९९० को दशकको सुरुमा शान्तिपूर्ण pro-democracy आन्दोलनपछि कठोर दमनका बीच पक्राउ परेका कैदीहरूको दीर्घ suffering अहिले पनि जारी रहेको उल्लेख गरे। तीमध्ये धेरैलाई पुरानो राजनीतिक संरचनाअन्तर्गत जन्मकैद सजाय सुनाइएको थियो, र भुटानले २००७ मा संवैधानिक राजतन्त्र र बहुदलीय व्यवस्था अपनाए पनि उनीहरू अझै जेलमै छन्।
१९९१ देखि २००९ सम्म राजनीतिक अस्थिरताका कारण विस्थापित भएका १ लाख २० हजारभन्दा बढी भुटानी शरणार्थीलाई पूर्वी नेपालस्थित यूएनएचसीआर क्याम्पहरूमा आश्रय दिइएको थियो। नेपाल–भुटानबीचका १५ चरणका वार्ताले कुनै समाधान नदिएपछि आठ देशले १ लाख १३ हजारभन्दा बढी शरणार्थीलाई पुनःस्थापना गरे। अहिले पनि करिब ७ हजार शरणार्थी पूर्वी नेपालका शिविरहरूमा बसोबास गर्दै स्वाभिमानपूर्वक घर फर्किने आशा बोकेर बसेका छन्।
GCRPPB का अनुसार कैदीहरूको धेरै परिवार विदेशमा पुनःस्थापित भइसकेका छन्, जसका कारण दीर्घकालीन विछोड र सीमित सम्पर्कजस्ता मानवीय समस्याहरू गहिरिँदै आएका छन्। ICRC को परिवार भेटघाट कार्यक्रम बन्द भएपछि वृद्ध आमाबुबाले सन्तानलाई फेरि भेट्न पाउने–नपाउने अनिश्चितता झेलिरहेका छन्; कतिपय बालबालिकाले बाबुसँग भेट नै नगरी हुर्किँदै छन्; र पति–पत्नीहरू दशकौँदेखि अलगावमा बस्न बाध्य छन्।
कार्कीले विश्वभरका कूटनीतिक दूतावासहरू, अन्तर्राष्ट्रिय संगठन, मानवअधिकार अभियन्ता तथा व्यापक अन्तर्राष्ट्रिय समुदायलाई भुटानले क्षमादान प्रदान गरी कैदीहरूलाई परिवारसँग पुनर्मिलन गर्ने वातावरण बनाउन दबाब दिन आग्रह गरे। उनले भुटान सरकारलाई तत्काल कदम चाल्न पुनः अपिल गरे।
“यो गम्भीर मानवीय विषय हो, जसले तुरुन्तै ध्यान पाउनुपर्छ,” कार्कीले भने, “भुटानको लोकतान्त्रिक यात्राले करुणा र मेलमिलापतर्फ मार्ग खोल्नुपर्छ। शान्तिपूर्ण अधिकार मागेका व्यक्तिलाई दशकौँसम्म जेलमा राखिरहन कुनै औचित्य छैन।”
हाल भुटानका विभिन्न जेलहरूमा ३१ जना मानवअधिकारकर्मी दीर्घ कारावास भोगिरहेका छन्—धेरैजसोलाई जन्मकैदको सजाय सुनाइएको छ। लामो बन्दीजीवन, यातना र कुपोषणका कारण कतिपयको स्वास्थ्य गम्भीर प्रभावित भएको बताइन्छ। अन्तर्राष्ट्रिय संस्थाहरूको पुनःपुनः आग्रहका बाबजुद भुटान सरकारले यी अपिलहरूलाई बेवास्ता गर्दै आएका कारण राजनीतिक बन्दीहरूको suffering अझै जारी छ, जबकि देशले अन्तर्राष्ट्रिय क्षेत्रमा Gross National Happiness, करुणा र mindfulness जस्ता मूल्यहरूको प्रवर्द्धन गर्ने काम निरन्तर गर्दै आएको छ।
२०१९ मा स्थापना भएको GCRPPB राजनीतिक बन्दीहरूको सुरक्षित, तत्काल रिहाइ तथा उनीहरूको पारिवारिक पुनर्मिलनको पक्षमा अभियान चलाउने एक अन्तर्राष्ट्रिय मानवअधिकार संस्था हो।